Św. Walenty - jego kult, a czasy współczesne.

Niedaleko od Rozmierki jest Grodzisko, taka wioska jak inne miejscowości, lecz raz w roku 14 lutego do tej pod strzeleckiej wsi zjeżdżają tłumy nie na festyn albo zabawę. Jest to odpust ku czci św. Walentego i jest to jedna z najważniejszych uroczystości w ciągu roku liturgicznego zarówno w Grodzisku jak i całej okolicy. Kult św. Walentego w Grodzisku był żywy od XVII w. na co wskazuje kielich z 1638 r. z wygrawerowanym imieniem świętego. Na pewno kult znany był w XVII w. czego dowodem jest ołtarz ku czci św. Walentego oraz relikwiarz z późniejszego okresu.

Jest czczony jako patron w chorobach nerwowych i padaczce, jest także patronem wszystkich zakochanych ? stąd dzisiejsza nazwa święta ?Walentynki?.

Kim był święty Walenty, jeden z najbardziej rozpoznawalnych świętych w dzisiejszych czasach? Niewiele informacji na temat jego życia i męczeńskiej śmierci zachowało się do dzisiejszych czasów. Był na pewno duchownym i lekarzem.
Święty Walenty wymieniony jest w "Martyrologium Rzymskim" dwa razy jako:
? kapłan rzymski, ścięty w czasie prześladowań za panowania cesarza Klaudiusza II Gota.
? biskup Terni, miasta położonego w odległości stu kilometrów od Rzymu.
Uważa się, że jest to ta sama osoba, a w ciągu wieków hagiografowie dosłownie połączyli ze sobą życiorysy dwóch różnych duchownych: biskupa i kapłana. Szczególnie jest to widoczne w tekstach modlitw oraz w ikonografii, gdzie św. Walenty jest przedstawiany jako kapłan, a innym razem jako biskup.
Nie wiadomo, kiedy urodził się św. Walenty. Jego imię jest pochodzenia łacińskiego od słów ?valeo, valere? ? oznaczające zdrowie, siłę i moc. Imię to w dziejach kościoła ma wielu świętych. Duszpasterzował przede wszystkim w Rzymie i w Terni. Św. Walenty udzielał chrztu, ale był też sprawcą wielu nawróceń i uzdrowień. Podobno miał asystować męczennikom skazanym na śmierć.
Św. Walenty jest postacią na poły legendarną, ale istnieje wiele opisów z działalności chrześcijańskiej, które jemu właśnie się przypisuje.
Kościół wspomina jak św. Walenty uzdrowił chłopca, syna poganina filozofa Kratona. Jego syn był sparaliżowany i nikt nie wiedział jak mu pomóc. Filozof nie wierzył w Boga i postanowił wypróbować wszystkiego, by uzdrowić syna, uciekł się nawet do sposobów, w które sam nie wierzył. Poszedł z chorym synem do św. Walentego, który cudownie chłopca uzdrowił. To wydarzenie miało ogromny wpływ na zmianę całego dotychczasowego światopoglądu filozofa. Nawrócił się na wiarę w jednego Boga, a wraz nim wszyscy domownicy i uczniowie, którzy przyjęli chrzest z rąk św. Walentego. Wieść o cudownym uzdrowieniu rozniosła się na cały Rzym. Było nieuniknione, że radosna wieść dotrze także do senatu. Niestety osoby zasiadające w senacie uznały to zdarzenie za coś niedobrego. Św. Walenty został uznany za osobę, która zagraża państwu rzymskiemu. Bardzo szybko podjęto decyzję o aresztowaniu św. Walentego na rozkaz cesarza Klaudiusza II Gota (cesarz 268 ? 270). Św. Walenty został odcięty od świata i wydawało się rządzącym, że to jest już koniec i nie zaszkodzi już niczym. Poza strażnikiem więziennym św. Walenty nie mógł się do nikogo zwrócić. Mimo tego stała się rzecz, która nie powinna się wydarzyć. Strażnik Asteriusz pod wpływem św. Walentego nawrócił się i uwierzył w Boga. Przebywający w celi św. Walenty dokonał także cudu, uzdrawiając adoptowaną córkę (odzyskała wzrok) strażnika Asteriusza. Legenda mówi, że córka strażnika odzyskała wzrok pod wpływem miłości do św. Walentego. W przeddzień egzekucji, św. Walenty napisał list do swojej ukochanej, który podpisał : ?Od Twojego Walentego?. Przyjęło się, że na dzień św. Walentego wysyła się kartki z miłosnym wyznaniem, pięknym wierszem lub życzeniami. Prawdopodobnie tradycja pochodzi od pożegnalnego listu św. Walentego zakończonego słowami: ?Od Twojego Walentego?.
Obchody i tradycja św. Walentego, co ciekawe, zbiegła się w czasie z rzymskim świętem Lupercalia, które przypada według tradycji na 15 lutego. Wiadomo od dawna że w środku lutego ptaki zaczynają swoje gody, łącząc się w pary. Nic więc dziwnego, że właśnie wtedy obchodzono święto ku czci boga płodności Fanusa i Lupercusa. Dnia 14 lutego w przeddzień święta urządzano swoistą loterię miłosną. Do skrzyni wkładano na karteczkach zapisane imiona dziewcząt, które chłopcy losowali. Wylosowana dziewczyna miała być towarzyszką na czas obchodzenia święta Luperkaliów, czyli 15 lutego. Zdarzały się przypadki, że dziewczyny zostawały wybrankami serca nie tylko w tym dniu, lecz nawet na całe życie.
Według innego przekazu cesarz Klaudiusz II Got uwięził św. Walentego w celi, ponieważ udzielał on ślubów wbrew woli cesarza. Św. Walenty robił to potajemnie, ponieważ cesarz zakazał udzielania ślubów młodym parom, gdyż sądził, że dzięki temu młodzi mężczyźni chętniej będą służyć w jego armii. Z tego powodu cesarz kazał wtrącić św. Walentego do więzienia.
Św. Walenty zginął śmiercią męczeńską przez ścięcie mieczem w dniu 14 lutego około 269 r. na rozkaz cesarza Klaudiusza II Gota. Św. Walenty, nie mając na swoim sumieniu żadnej winy, zginął za swoją wiarę, kiedy - podobnie jak wielu pierwszych chrześcijan - odmówił wyrzeczenia się jej. Po jego śmierci pojawiło się wiele legend. Jego cuda były dokonywane zgodnie z wolą Boga, w którego wierzył do końca. W czasie agonii powierzył opiece Boga ludzi cierpiących na epilepsję, podagrę i inne dolegliwości.

Pomimo tragicznej śmierci św. Walenty działał nadal cuda, a wśród ludności od tego czasu szerzył się kult ku jego czci. Tuż po wykonaniu wyroku na św. Walentym pewna rzymska matrona o imieniu Sabinilla, poprosiła o wydanie ciała męczennika. Został pochowany przy drodze flamińskiej (Via Flamina), gdzie w 350 r. stanęła bazylika nad jego grobem. Została wybudowana za czasów papieża Juliusza I (337 ? 352). Po niecałych trzystu latach została zniszczona w czasach papieża Honoriusza I (625 ? 638), ale została odbudowana kilka lat później na polecenie papieża Teodora I (642 ? 649).

Jednak ciało św. Walentego według tradycji znajduje się w mieście Interamny ? obecnie Terni w Umbrii, gdzie miał być biskupem. Wierni miasta wybudowali wystawną bazylikę w miejscu, gdzie - jak głosi tradycja, są złożone szczątki świętego. Obecnie relikwie św. Walentego są przechowywane w srebrnej urnie i umieszczone pod ołtarzem świątyni. Tam też jest krypta, w której znajdował się grób świętego. Również w świątyni jest marmurowa skrzynka z prochami ciał uczniów św. Walentego. Opiekę nad bazyliką sprawują ojcowie karmelici. Kult św. Walentego bardzo szybko się rozpowszechnił w całej chrześcijańskiej Europie i trwa do dziś.

Święty Walenty był jednym z patronów, do którego się uciekała Europa podczas epidemii dżumy w VII wieku, a później w XV i XVI wieku jako patron osób chorych na padaczkę. Szczególnie w Niemczech wstawiano się do św. Walentego, nazywając epilepsję ?chorobą św. Walentego?. Najbardziej znanym ośrodkiem kultu św. Walentego w Polsce jest parafia Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Chełmnie, małym miasteczku koło Bydgoszczy. W kościele znajdują się relikwie świętego od 1630 r. Inne relikwie znajdują się w Rudach Raciborskich. Do dziś w Polsce kult św. Walentego jest bardzo duży.

Od XV wieku na zachodzie Europy, później w Ameryce Północnej i krajach Wspólnoty Brytyjskiej św. Walenty występuje jako patron zakochanych i narzeczonych. Młodzi zakochani ludzie wysyłają do siebie kartki zwane walentynkami i obdarowują się drobnymi upominkami. Święto zakochanych dotarło także do Polski. Jak widać jedni świętują święto zakochanych, inni modlą się o zdrowie i wstawiennictwo do św. Walentego co roku w dniu 14 lutego.

Ikonografia chrześcijańska przedstawia św. Walentego przeważnie w szatach kapłańskich, czasem biskupich, gdy uzdrawia chłopca z padaczki, z mieczem w ręku i palmą, jako atrybutem męczeństwa. W Grodzisku obraz w kościele przedstawia św. Walentego w szatach kapłańskich koloru czerwonego ? biskupich, u jego stóp klęczy dziewczyna, zapewne zgodnie z legendą uzdrowienia córki Asteriusza, widać też leżącą palmę i miecz.

Jak już zostało wspomniane kult św. Walentego w Grodzisku znany był w XVII wieku. Mimo braku obszerniejszych informacji w Grodzisku, dowodem kultu jest kielich mszalny z 1638 r., na którym jest umieszczone imię świętego oraz istniejący ołtarz poświęcony św. Walentemu w Grodzisku z końca XVII wieku. Ożywienie kultu nastąpiło dopiero w drugiej połowie XIX wieku, kiedy to w okolicznych wsiach panowała zaraza, ludzie przypomnieli się o św. Walentym. Cholerę, jak mówią przekazy ustne, do okolicznych wiosek przywlekła kobieta o nazwisku Duda, która przemieszczała się po okolicznych wioskach. W 1873 r. gdy ludzie masowo umierali, gorliwie modlili się do św. Walentego o ustanie zarazy i zachowanie ich przy życiu. W tym czasie zmarłych chowano na cmentarzu, a gdy zabrakło miejsca zmarłych z parafii chowano w lesie kadłubskim na wzgórzu. Pochowano tu 21 mieszkańców z Kadłuba i 2 z Boryczy. Zmarłe ofiary zarazy grzebał w prostych trumnach Michael Kalka. Dziś w tym miejscu jest krzyż i obelisk pamiątkowy. Miejsce jest otoczone wielkim szacunkiem i traktowane jako cmentarz, który nazwano ?Choleraberg?. Po pewnym czasie cholera ustała i od tego czasu do dziś w parafii Grodzisko co roku obchodzony jest bardzo uroczyście odpust św. Walentego. Wierni z Kadłuba po ustaniu zarazy pod koniec XIX wieku ufundowali lub odnowili piękny obraz z wizerunkiem św. Walentego w stroju biskupim. Obecnie ten obraz znajduje się w kościele w Grodzisku w prawym bocznym ołtarzu w nawie głównej. Innym miejscem spoczynku zmarłych na cholerę jest ?Pasternik? w Rozmierce, gdzie w drugiej połowie XIX w. pogrzebano wiele osób z Rozmierki i okolicy. Dzisiaj w tym miejscu jest ustawiony krzyż.
Parafianie z Kadłuba też obchodzą święto Walentego w swojej parafii. W dniu 14 lutego każdego roku do kościoła przychodzi wielu wiernych i mieszkańców okolicznych miejscowości modlić się o zdrowie i wstawiennictwo do świętego.
Od końca XIX wieku dzień 14 lutego jest prawdziwym świętem w Grodzisku i całej okolicy. W tym dniu do Grodziska przybywali i przybywają na odpust św. Walentego wierni z okolicznych miejscowości, jak też z całej Opolszczyzny, Górnego Śląska i zagranicy.

Parafianie i wierni z Grodziska nie tylko w uroczystym dniu 14 lutego każdego roku pamiętają o św. Walentym. Liczne są intencje mszalne do św. Walentego o wstawiennictwo za zdrowie w rodzinie. Dowodem są także zanoszone do świętego litanie, modlitwy i pieśni ku jego czci.

Poniżej umieszczono kilka chwalebnych modlitw i pieśni:

Modlitwa na uroczystość św. Walentego.

O święty biskupie i męczenniku Walenty, którego pamiątkę Kościół dziś obchodzi, z nabożną miłością pozdrawiam Cię i cieszę się dzisiaj nad chwałą, której Ty w wiecznym mieszkaniu niebieskiego raju doznajesz.
Dzień dzisiejszy przypomina mi szczególnie Twoje święte życie, jakie na tym świecie prowadziłeś, Twoje wielkie cnoty, jakimi przed ludźmi jaśniałeś, które i ja według możności naśladować pragnę. Gorliwie usiłowałeś światło wiary pomiędzy poganami rozszerzać i niedowiarstwo wszędzie wygubić!
Byłeś miłosierny i dobroczynny względem ubogich i mile przyjąłeś chorych i utrapionych do siebie. Na większą nagrodę w niebie dał Ci Bóg na koniec stać się godnym, abyś na chwałę imienia Chrystusowego przelał swoją krew, a poprzez koronę męczeńską wiecznej chwały dostąpił.
Przez Chrystusa Pana naszego. Amen.

Modlitwa oddania się pod opiekę św. Walentego.

O święty Walenty, cieszę się serdecznie nad radością i chwałą, której Ty teraz w niebie doznajesz, jako też i nad sławą, którą Tobie na ziemi wyświadczamy.
Polecam Tobie wszystkie moje potrzeby duchowe i cielesne, abyś je Bogu Wszechmogącemu przedstawić raczył.
Osobliwie zaś polecam Tobie moją biedną duszę w godzinie śmierci mojej, abyś ją ze świętym Aniołem Stróżem i innymi świętymi Opiekunami prowadzić i ją w niebie przedstawić raczył. Amen.

Modlitwa do św. Walentego.

Błogosławiony i Bogu bardzo miły Walenty Święty, wielka była wiara Twoja, przy krwawym męczeństwie Twoim: chciej przyczynić się za nami do Pana Boga naszego, abyśmy za osobliwą Twoją pomocą, od choroby wielkiej i ciężkich paroksyzmów wolnymi byli: uproś nam czerstwe zdrowie, w służbie Boskiej mocne siły.
O Pasterzu czuły i chwalebny Męczenniku, wejrzyj na uciski nasze, a świętymi modlitwami Twojemi złość grzechową wykorzeń z nas, napełnij cnotami, abyśmy godne oblicza Boskiego owoce wydali, a potem największej choroby, to jest wiecznego potępienia uszedłszy, do niebieskiego się Dziedzictwa dostali. Amen.

Pieśń do św. Walentego.

1. Krwią i męczeństwem wiary Chrystusowej
bronisz, nauczasz: Astyreuszowej
wzrok wyjednałeś córce tyrańskiej,
całyś dom wyrwał z paszczy szatańskiej.
Refren;
Święty Walenty przezacny kapłanie,
sławo i ozdobo, którzy są w twym stanie.
Tyś urodzony ze krwi królewskiej,
szukałeś jednak chwały niebieskiej.
2. Od Klaudyusza zostałeś pojmany.
Na ciele swoim srodze skatowany:
Że niebo, zdrowie niewiernym dajesz,
Za to ofiarą nieba się stajesz.
Refren;?.
3. Nic się nie lęka bałwochwalców złości,
katów, tyranów srogiej zajadłości;
kijami jest bity Walenty święty,
od nieprzyjaciół wiary jest ścięty.
Refren;?.

Litania do św. Walentego.

Kyrie eleison, Chryste eleison, Kyrie eleison.
Chryste usłysz nasz, Chryste wysłuchaj nas.
Ojcze z nieba, Boże, zmiłuj się nad nami.
Synu, Odkupicielu świata, Boże, zmiłuj się nada nami.
Duchu Święty, Boże, zmiłuj się nad nami.
Święty Walenty, kapłanie i męczenniku, módl się nad nami.
Gorliwy wyznawco Chrystusa, módl się nad nami.
Nieustraszony głosicielu Słowa Bożego, módl się nad nami.
Mężny pasterzu owczarni Chrystusowej, módl się nad nami.
Zwierciadło Chrystusowego kapłaństwa, módl się nad nami.
Szafarzu Miłosierdzia Bożego, módl się nad nami.
Orędowniku pewny u Boga, módl się nad nami.
Przykładzie Miłosierdzia Bożego, módl się nad nami.
Ojcze ubogich i sierot, módl się nad nami.
Nadziejo strapionych, módl się nad nami.
Lekarzu chorych, módl się nad nami.
Ratunku w wielkiej chorobie, módl się nad nami.
Podający rękę niewidomych, módl się nad nami.
Wypraszający zdrowie duszy i ciała, módl się nad nami.
Opiekunie młodzieży, módl się nad nami.
Patronie narzeczonych, módl się nad nami.
Obrońco rodzicielstwa, módl się nad nami.
Stróżu szczęścia rodzinnego, módl się nad nami.
Nauczycielu pokornego poddania się woli Bożej, módl się nad nami.
Przewodniku wśród doświadczeń życia, módl się nad nami.
Wzorze poświęcenia się dla Boga, módl się nad nami.
Towarzyszu podróżujących, módl się nad nami.
Podporo upadających, módl się nad nami.
Ostojo w niebezpieczeństwach, módl się nad nami.
Obrońco w niebezpieczeństwach, módl się nad nami.
Obrońco w godzinie śmierci, módl się nad nami.
Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, przepuść nam, Panie.
Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, wysłuchaj nas, Panie.
Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, zmiłuj się nad nami, Panie.

Módl się za nami święty Walenty.
Abyśmy się stali godnymi obietnic Chrystusowych.

Módlmy się: Panie Jezu Chryste, któryś chwałą niebieską obdarzył świętego Walentego, kapłana i męczennika, udziel nam za jego wstawiennictwem zdrowia duszy i ciała, byśmy czystym sercem i w pełni sił służyć Ci mogli, który żyjesz i królujesz z Bogiem Ojcem, w jedności z Duchem Świętym, Bóg przez wszystkie wieki wieków. Amen.

Opracował: Piotr Smykała

Bibliografia: Smykała P., Grodzisko dzieje wsi i kościoła 1429 ? 2009