Był to stary ród górnośląski herbu Kopacz, ze wspólnego pnia Kottulinskich z Kotulina (Gross Kottulin) koło Toszka (Tost) i Siegrothami z księstwa raciborskiego. Według legendy rodowej protoplastą tego rodu był Nawoy, palatyn sandomierski z Przegini.
Ród Nawoy pojawia się w dokumentach w XV w.. Początkowo za swą siedzibę rodową uznawali Ligotę (Ellguth) w księstwie strzeleckim. W latach 1437 ? 1450 w wielu dokumentach występuje ?Michel Nawog von der Ellgothen? ? Michał Nawoy z Ligoty. Notowany był w dokumentach książąt: Bernarda niemodlińskiego i strzeleckiego oraz Bolka V opolskiego (głogóweckiego).
Po zakupie wsi dnia 16 marca 1444 r. przez braci Michela i Johanna Nawoya, Dolna uznana została jako siedziba rodowa. W drugiej połowie XV w. Dolną (Dollna) nabył Nicolaus Nawoy i od 1457 r. pisze się jako właściciel Dolnej (Dollna). W 1480 r. otrzymał on dwa łany ziemi na Suchych Łanach (Polnisch Lohnau) koło Strzelec (Gross Strehlitz). Nicolaus Nawoy (zm. pomiędzy 1496 r. a 1522 r.) miał czterech synów i dwie córki:
Georg Nawoy
Występuje w dokumentach od 1508 r. W latach 1521 ? 1541 był kanclerzem księstwa opolsko-raciborskiego. 25 kwietnia 1524 r. kupił folwark Dolna (Dollna) od Anny Panek, która była jego właścicielką. Prawdopodobnie po dojściu braci do pełnoletniości podzielił w 1528 r. majątek, w skład którego wchodziło kilka miejscowości: Dolna (Dollna), Rozmierz (Lomirz, Rosmierz), Jędrynie (Jendrin) i Krośnica (Kroschnitz). Georg zostawił sobie Dolną (Dollna) i Rozmierz (Rosmierz), bracia także odstąpili część domu w Opolu (Oppeln) ze spadku po Maruszy Diviss, prawdopodobnie swej matce.
Waclaw Nawoy
W latach 1553 ? 1556 był asesorem sądu ziemskiego i poborcą podatkowym w księstwie opolsko-raciborskim. W 1556 r. był starostą w tym księstwie i członkiem rady królowej Izabeli Jagiellonki. W tym samym roku kupił od Georga Roużica Dziewkowice (Schewkowitz) i Gołaszyce (Gollaschuetzen). Posiadał również majątek w Rozmierzy (Gross Rosmiers). Był żonaty z Kathariną Petrowicz (Charwat?), z którą miał czterech synów i trzy córki:
? Christoph Nawoy ? przeniósł się do księstwa opawskiego. Prawdopodobnie z jego potomstwa powstała linia morawska,
? Fryderyk Nawoy ? zmarł po 26 grudnia 1591 r. W roku 1582 notowany jest wśród szlachty okręgu lublinieckiego. Posiadał majątki w Sobieszowicach (Petersdorf) koło Gliwic (Gleiwitz) i w Pielgrzymowicach (Pilgramsdorf) koło Pszczyny (Pleß). Żonaty był z Florentyną, córką Zygmunta Dobischowskiego, właściciela Tułowic (Tillowitz) z którą miał córkę Annę Ludmillę zamężną z Georgiem von Reiswitz z Kędzierzyna (Kandrzin),
? Johann Nawoy ? odziedziczył Dziewkowice (Schewkowitz) i puste Gołaszyce, które 21 lipca 1570 r. sprzedał Piotrowi Strzeli-Chmelikowi, właścicielowi Suchej (Suchau) koło Strzelec (Gross Strehlitz),
? Albrecht Nawoy ? nic o nim nie wiadomo,
? Magdalena Nawoy ? zmarła po 1595 r. Była żoną Adama seniora Gorzowskiego (Frankenberg ? Proschlitz),
? Marusza Nawoy ? właścicielka Sternalic (Sternalitz) koło Olesna (Rosenberg) była żoną Johanna III Posadowskiego właściciela Dobrodzienia (Guttentag) zmarłego około 1582 r.,
? Katarzyna Nawoy ? małżonka Georga Planknar właściciela Wodzisława Śląskiego (Loslau) zmarłego w 1558 r.
Michel Nawoy
W 1538 r. występuje jako świadek w księgach ziemskich opolsko- raciborskich. W tym samym roku kupił majątek ?Ladssy? koło Sławęcic (Slawentzitz). Posiadał także majątek w Bojszowie (Boischow) oraz część majątku Rudna (Rudnau) koło Gliwic (Gleiwitz). Był żonaty z Dorothą von Drahotusch.
Paul Nawoy
Występuje w dokumentach od 1539 r. Był najmłodszym synem Nicolausa Nawoya, właścicielem Dolnej (Dollna), Rozmierki (Klein Rosmierz), Jędryń (Jendrin) i Krośnicę (Kroschnitz). Występuje w dokumentach jako świadek i pełnomocnik. Żonaty był z Dorotą, córką Melchiora Wilkowskiego z Wilkowic (Gross Wilkowitz) koło Tarnowskich Gór (Tarnowitz). Z małżeństwa miał syna i córkę:
? Zygmunt Nawoy ? w 1575 r. sprzedał wszystkie swoje majątki: Rozmierkę (Klein Rosmiers), Jędrynie (Jendrin) i Krośnicę (Kroschnitz) Piotrowi Strzeli-Chmelikowi właścicielowi Suchej (Suchau).
Martha Nawoy
Występuje w 1523 r. w księgach ziemskich opolsko-raciborskich jako żona Wilhelma von Fuellsten w sprawie spadku po swoich rodzicach. W tym czasie pełnoletni był tylko jej brat Georg.
Dorotha Nawoy
Była zamężna dwukrotnie. Pierwszym mężem był Paul Blacha, drugim Simon Czechowski (Tiachowski), który zapisał jej wiano na połowie wsi Czechowice (Tiachowitz ? Schechowitz) koło Gliwic (Gleiwitz).
W XVII wieku w księstwie cieszyńskim występuje Peter Nawoy z Dolnej (Dollna), który był właścicielem majątku Horní Životice (Górne Żywocie, Seitendorf). Żonaty z Barbarą, córką Johanna Kynara von Scharffenstein. Miał dwóch synów: Georga Bernarda i Johanna Wilhelma. W dokumentach występuje wiele osób z tego rodu, których pokrewieństwa nie się dziś ustalić. Ród Nawoy przestał występować w dokumentach w drugiej połowie XVII w.
Pod koniec XVI w. Nawoyowie zaczęli sprzedawać swój majątek w tym także Dolną (Dollna), która przejściowo znalazła się w rękach Strzeli-Chmelnika z Obrowca (Oberwitz).

Opracował: Piotr Smykała
Bibliografia:
Sękowski R., Herbarz szlachty śląskiej tom V, Katowice 2007
Smykała P., Rozmierz 1256 ? 2006, Opole 2006
Smykała P., Dolna biskupa Cedzicha, Wydawnictwo Silesiana 2008