Nawoy von Duollna (Nawoy z Dolnej), wiek XVI

Był to stary ród górnośląski herbu Kopacz, ze wspólnego pnia Kottulinskich z Kotulina (Gross Kottulin) koło Toszka (Tost) i Siegrothami z księstwa raciborskiego. Według legendy rodowej protoplastą tego rodu był Nawoy, palatyn sandomierski z Przegini.

Ród Nawoy pojawia się w dokumentach w XV w.. Początkowo za swą siedzibę rodową uznawali Ligotę (Ellguth) w księstwie strzeleckim. 

W latach 1437-1450 w wielu dokumentach występuje "Michel Nawog von der Ellgothen" - Michał Nawoy z Ligoty. 

Notowany był w dokumentach książąt: Bernarda niemodlińskiego i strzeleckiego oraz Bolka V opolskiego (głogóweckiego).

Po zakupie wsi dnia 16 marca 1444 r. przez braci Michela i Johanna Nawoya, Dolna uznana została jako siedziba rodowa. 

W drugiej połowie XV w. Dolną (Dollna) nabył Nicolaus Nawoy i od 1457 r. pisze się jako właściciel Dolnej (Dollna). 

W 1480 r. otrzymał on dwa łany ziemi na Suchych Łanach (Polnisch Lohnau) koło Strzelec (Gross Strehlitz). 

Nicolaus Nawoy (zm. pomiędzy 1496 r. a 1522 r.) miał czterech synów i dwie córki:

• Georg Nawoy - występuje w dokumentach od 1508 r. W latach 1521-1541 był kanclerzem księstwa opolsko-raciborskiego. 25 kwietnia 1524 r. kupił folwark Dolna (Dollna) od Anny Panek, która była jego właścicielką. Prawdopodobnie po dojściu braci do pełnoletniości podzielił w 1528 r. majątek, w skład którego wchodziło kilka miejscowości: Dolna (Dollna), Rozmierz (Lomirz, Rosmierz), Jędrynie (Jendrin) i Krośnica (Kroschnitz). Georg zostawił sobie Dolną (Dollna) i Rozmierz (Rosmierz), bracia także odstąpili część domu w Opolu (Oppeln) ze spadku po Maruszy Diviss, prawdopodobnie swej matce.
• Waclaw Nawoy - w  latach 1553-1556 był asesorem sądu ziemskiego i poborcą podatkowym w księstwie opolsko-raciborskim. W 1556 r. był starostą w tym księstwie i członkiem rady królowej Izabeli Jagiellonki. W tym samym roku kupił od Georga Roużica Dziewkowice (Schewkowitz) i Gołaszyce (Gollaschuetzen). Posiadał również majątek w Rozmierzy (Gross Rosmiers). Był żonaty z Kathariną Petrowicz (Charwat?), z którą miał czterech synów i trzy córki: Christoph Nawoy  przeniósł się do księstwa opawskiego. Prawdopodobnie z jego potomstwa powstała linia morawska.
• Fryderyk Nawoy -  zmarł po 26 grudnia 1591 r. W roku 1582 notowany jest wśród szlachty okręgu lublinieckiego. Posiadał majątki w Sobieszowicach (Petersdorf) koło Gliwic (Gleiwitz) i w Pielgrzymowicach (Pilgramsdorf) koło Pszczyny (Pleß). Żonaty był z Florentyną, córką Zygmunta Dobischowskiego, właściciela Tułowic (Tillowitz) z którą miał córkę Annę Ludmillę zamężną z Georgiem von Reiswitz z Kędzierzyna (Kandrzin).
• Johann Nawoy - odziedziczył Dziewkowice (Schewkowitz) i puste Gołaszyce, które 21 lipca 1570 r. sprzedał Piotrowi Strzeli-Chmelikowi, właścicielowi Suchej (Suchau) koło Strzelec (Gross Strehlitz).
• Albrecht Nawoy - nic o nim nie wiadomo.
• Magdalena Nawoy - zmarła po 1595 r. Była żoną Adama seniora Gorzowskiego (Frankenberg ? Proschlitz).
• Marusza Nawoy - właścicielka Sternalic (Sternalitz) koło Olesna (Rosenberg) była żoną Johanna III Posadowskiego właściciela Dobrodzienia (Guttentag) zmarłego około 1582 r.
• Katarzyna Nawoy - małżonka Georga Planknar właściciela Wodzisława Śląskiego (Loslau) zmarłego w 1558 r.
• Michel Nawoy - w 1538 r. występuje jako świadek w księgach ziemskich opolsko-raciborskich. W tym samym roku kupił majątek "Ladssy" koło Sławęcic (Slawentzitz). Posiadał także majątek w Bojszowie (Boischow) oraz część majątku Rudna (Rudnau) koło Gliwic (Gleiwitz). Był żonaty z Dorothą von Drahotusch.
• Paul Nawoy - występuje w dokumentach od 1539 r. Był najmłodszym synem Nicolausa Nawoya, właścicielem Dolnej (Dollna), Rozmierki (Klein Rosmierz), Jędryń (Jendrin) i Krośnicę (Kroschnitz). Występuje w dokumentach jako świadek i pełnomocnik. Żonaty był z Dorotą, córką Melchiora Wilkowskiego z Wilkowic (Gross Wilkowitz) koło Tarnowskich Gór (Tarnowitz). Z małżeństwa miał syna i córkę.
• Zygmunt Nawoy - w 1575 r. sprzedał wszystkie swoje majątki: Rozmierkę (Klein Rosmiers), Jędrynie (Jendrin) i Krośnicę (Kroschnitz) Piotrowi Strzeli-Chmelikowi właścicielowi Suchej (Suchau).
• Martha Nawoy - występuje w 1523 r. w księgach ziemskich opolsko-raciborskich jako żona Wilhelma von Fuellsten w sprawie spadku po swoich rodzicach. W tym czasie pełnoletni był tylko jej brat Georg.
• Dorotha Nawoy -  zamężna dwukrotnie. Pierwszym mężem był Paul Blacha, drugim Simon Czechowski (Tiachowski), który zapisał jej wiano na połowie wsi Czechowice (Tiachowitz, Schechowitz) koło Gliwic (Gleiwitz).                                                                                           
• W XVII wieku w księstwie cieszyńskim występuje Peter Nawoy z Dolnej (Dollna), który był właścicielem majątku Horní Životice (Górne Żywocie, Seitendorf). Żonaty z Barbarą, córką Johanna Kynara von Scharffenstein. Miał dwóch synów: Georga Bernarda i Johanna Wilhelma. 
• W dokumentach występuje wiele osób z tego rodu, których pokrewieństwa nie się dziś ustalić. Ród Nawoy przestał występować w dokumentach w drugiej połowie XVII w.Pod koniec XVI w. Nawoyowie zaczęli sprzedawać swój majątek w tym także Dolną (Dollna), która przejściowo znalazła się w rękach Strzeli-Chmelnika z Obrowca (Oberwitz).

Opracował: Piotr Smykała

Bibliografia:

Sękowski R., Herbarz szlachty śląskiej tom V, Katowice 2007

Smykała P., Rozmierz 1256-2006, Opole 2006

Smykała P., Dolna biskupa Cedzicha, Wydawnictwo Silesiana 2008